نود و دومین شماره از فصلنامه علمی _ پژوهشی حکومت اسلامی، به صاحب امتیازی دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری منتشر شد.
در این شماره از فصلنامه حکومت اسلامی، مقالاتی با عناوین «قاعده اختیار ولی امر در عفو مجازات‌های حدی»، «استراتژی روابط بین الملل حکومت اسلامی در باره جنگ و صلح»، «جایگاه فقهی شفافیت اطلاعات حکومت اسلامی»، «معیارها و عرصه‌های مصلحت ورزی در سیاست خارجی نظام اسلامی»، «تأثیرات نظریه خطابات قانونی امام خمینی بر انقلاب اسلامی»، «جایگاه مقابله به مثل در سیاست خارجی دولت اسلامی از منظر قرآن» و «تقویت حکومت اسلامی بر اساس مؤلفه‌های قرآنی در اندیشه سیاسی آیةالله خامنه‌ای» منتشر شده است.
1. قاعده اختیار ولی امر در عفو مجازات‌های حدی
در چکیده مقاله «قاعده اختیار ولی امر در عفو مجازات‌های حدی» آمده است ولی امر در حکومت اسلامی دارای اختیاراتی است که یکی از آنها در حوزه مسائل جزایی، حق عفو مجازات‌های حدی است. تتبع در کتب فقهی این نکته را به دست می دهد که مشهور فقها در ابواب مختلف حدود و به صورت پراکنده به طرح این بحث پرداخته و حق عفو را با شرایطی برای معصوم به رسمیت شناخته‌اند. تاکنون به صورت متمرکز و به مثابه یک قاعده فقهی به موضوع حاضر توجه نشده و همچون سایر قواعد فقهی از ضوابط آن سخن به میان نیامده است. اما با توجه به برپایی حکومت اسلامی و لزوم تدوین فقه حکومتی، قاعدهانگاری این مسأله و تبیین حدود و ثغور آن، ضروری به نظر می‌رسد.
2. استراتژی روابط بین الملل حکومت اسلامی در باره جنگ و صلح
نویسنده مقاله «استراتژی روابط بین‌الملل حکومت اسلامی در باره جنگ و صلح» در طلیعه نوشتار خود آورده است جهاد از فروع فقهی است که مورد بحث بسیاری قرار گرفته است. فقیهان، این فرع فقهی را در قالب دو قسم آوردهاند که همانا جهاد دفاعی و جهاد ابتدایی میباشد. این مقاله از زاویه استراتژی و راهبرد سیاست خارجی حکومت اسلامی، به بررسی مبانی قرآنی جهاد ابتدایی در پرتو سیره منقول رسول اکرم۹ و آموزه قرآن، پیرامون پیشنهاد صلح پرداخته است. آن چه حاصل شده است، این که مطابق ادله مبتنی بر قرآن و سیره پیامبر اسلام، استراتژی اسلام در حوزه روابط بین‌الملل بر صلح استوار است، نه جنگ و قرآن به مسلمانان دستور می‌دهد، حتی اگر جنگی در گرفت، آن گاه که دشمن پیشنهاد صلح داد، بلافاصله صلح را بپذیرند.
3. جایگاه فقهی شفافیت اطلاعات حکومت اسلامی
در چکیده مقاله «جایگاه فقهی شفافیت اطلاعات حکومت اسلامی» می‌خوانیم تبیین جایگاه فقهی شفافیت اطلاعات دولت، محور مطالعات این جستار بوده و به دنبال یافتن پاسخ به این سؤال که «اقتضای اصول، قواعد و ادله فقهی پیرامون دسترسی آزاد به اطلاعات دولت چیست؟» این نوشتار به انجام رسید. گرچه در سالهای اخیر، برخی محققین به موضوع شفافیت در منابع دینی پرداختهاند، اما هنوز جوانب این بحث از منظر فقه به شکل کامل روشن نگردیده است و همین امر ضرورت تحقیق فقهی در اطراف این موضوع را روشن میسازد.
4. معیارها و عرصه‌های مصلحت ورزی در سیاست خارجی نظام اسلامی
نویسنده مقاله «معیارها و عرصه‌های مصلحت ورزی در سیاست خارجی نظام اسلامی» در طلیعه نوشتار خود آورده است مصلحت به مثابه رویکردی پیشینی در فقه، ملاک جعل سیاستهای کلان در سیاست خارجی نظام اسلامی قرار گرفته و به مثابه رویکرد پسینی، علاوه بر اینکه کاربست آن درگرو ضوابط عامی چون حفظ نظام در عرصه نظامی و انتظامی، استقلال کشور، نفی سلطه بیگانگان، همگرایی در نظام بین‌الملل و دورماندن از ضرر قرار داده شده است، تدبیر امور، اولویتگذاری در سیاستها و حل تزاحمات را عهدهدار شده و منافع جامعه اسلامی بر محور غایات اسلامی را در عرصه‌های کلانی چون امنیت، اقتصاد و حقوق، مورد بررسی قرار داده است. بلکه با وجود کاربست مصلحت در همه نظامها و مکاتب سیاسی، نظام سیاسی اسلام بهواسطه ضوابط و ملاکهای حاکم بر شریعت و اخلاقمحوری، گونه مصلحتورزی متفاوتی از سایر مکاتب یافته و در عرصه بین‌الملل از مصلحتورزیهای سایر نظامها متمایز خواهد شد. این تحقیق درصدد است، در راستای تبیین سیاستهای کلان نظام اسلامی در عرصه بین‌الملل، بر اساس رویکرد توصیفی ـ تطبیقی و استنتاجی، معیارها و عرصه‌های مصلحتورزی در سیاست خارجی نظام اسلامی را مورد عنایت و بررسی قرار داده و علاوه بر استناد به مبانی فقه شیعه، امتیاز اینگونه مصلحتورزی نسبت به نظامهای دیگر را نشان دهد. برایناساس، فقه شیعه قادر است بر اساس قرائت بومی (شیعی) و مبتنی بر منابع و مبانی شیعی از مصلحت و برگرفته از آموزههای فقه شیعه در کتاب جهاد، در سیاست خارجی دولت اسلامی، از عنصر مصلحت، به گونه مطلوب استفاده کرده و کارآمدی فقه در نظام اداره جامعه را در عرصه‌های مختلف امنیتی، حقوقی و مالی به اثبات برساند.
5. تأثیرات نظریه خطابات قانونی امام خمینی بر انقلاب اسلامی
در طلیعه نوشتار «تأثیرات نظریه خطابات قانونی امام خمینی بر انقلاب اسلامی» آمده است یکی از چالشیترین مباحث فقه سیاسی دوران معاصر، بحث از وجوب یا حتی جواز انقلاب و تشکیل حکومت اسلامی بوده است. بخشی از این مناقشات، مربوط به مسأله شک در قدرت براندازی حکومت پهلوی و اداره جامعه پس از تشکیل حکومت و وظیفه مکلف در این مقام است. به نظر می‌رسد در رابطه با این مناقشه، نظریه خاص امام خمینی۱ در رابطه با چگونگی توجه خطاب به مکلفین؛ یعنی نظریه خطابات قانونی و لازمه آن؛ یعنی عدم شرطیت قدرت در تکلیف، تأثیر مستقیم بر عملکرد ایشان در مسیر انقلاب اسلامی داشته است. این مقاله با بررسی تأثیرات احتمالی نظریه خطابات قانونی امام خمینی بر انقلاب اسلامی، در دو صورت «شک در قدرت» و «علم به عدم قدرت»، به این نتیجه می‌رسد که مبنای اصولی امام خمینی برای مشروعیت انقلاب، لازمه نظریه خطابات قانونی در رابطه با شرطیت قدرت در جایی که علم به امکان تحصیل قدرت است، میباشد.
6. جایگاه مقابله به مثل در سیاست خارجی دولت اسلامی از منظر قرآن
در طلیعه نوشتار «جایگاه مقابله به مثل در سیاست خارجی دولت اسلامی از منظر قرآن» می‌خوانیم «مقابله به مثل» در روابط بین‌الملل و سیاست خارجی کشورها همواره مورد توجه بوده است. این اصل ریشه قرآنی دارد و در مباحث فقهی، تحت عنوان قاعده فقهی مقابله به‌‌مثل مطرح شده است. این نوشتار بهدنبال واکاوی شیوه‌های کاربرد آن در روابط بین الملل از منظر قرآن با روش توصیفی ـ تحلیلی توأم با تفسیر است. از دیدگاه قرآن کریم، مقابله به مثل در تمامی امور؛ اعم از مثبت و منفی بهویژه در عرصه جنگ و صلح در حوزه سیاست خارجی کاربرد دارد و این کتاب آسمانی، راهبردهای به کارگیری آن را فراروی دولت اسلامی قرار داده است تا بر‌اساس مصالح و اولویت‌های موجود آن را در تعامل و روابط با دیگران به کار گیرد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد، توصیه قرآن نسبت به مقابله به مثل با دیگران در امور نیک و مثبت جبران احسن آنها است، اما در امور منفی و در برابر کشوری که روابط خصمانه با دولت اسلامی دارد، توسل به اقدام متناسب متقابل است. در این باره اجتناب از زیاده‌روی بهویژه نسبت به غیر نظامیان و نیز استفاده از روش‌های غیر انسانی توصیه شده است.
7. تقویت حکومت اسلامی بر اساس مؤلفه‌های قرآنی در اندیشه سیاسی آیةالله خامنه‌ای
نویسنده مقاله «تقویت حکومت اسلامی بر اساس مؤلفه‌های قرآنی در اندیشه سیاسی آیةالله خامنه‌ای» در چکیده نوشتار خود آورده است جامعه انسانی به حکومت نیاز دارد. در متون اسلامی نیز بر ضرورت تشکیل حکومت اسلامی تأکید شده است. با بررسی قرآن کریم می‌توان به راه‌کارهای تقویت حکومت اسلامی دست یافت. هدف از این مقاله استخراج مؤلفه‌های قرآنی تأثیرگذار بر تقویت حکومت اسلامی است. تحقیق نشان می‌دهد فرهنگ و مدیریت جهادی مؤلفه‌های قرآنی تأثیرگذار در تقویت حکومت اسلامی هستند که در بنیان‌های فکری مقام معظم رهبری نیز جایگاه ویژه‌ای دارند. سؤال اصلی مقاله این است که: «در سپهر اندیشه مقام معظم رهبری، راه‌کارهای قرآنی تقویت حکومت اسلامی چیست؟».
از بررسی آیات قرآن کریم و دیدگاه‌های مقام معظم رهبری درمی‌یابیم برای تقویت حکومت اسلامی، باید به فرهنگ و مدیریت جهادی و مؤلفه‌های آن توجه شود. فرهنگ جهادی در مؤلفه‌های خدامحوری، ولایتپذیری و اخلاقمداری تبلور می‌یابد؛ چنانکه مدیریت جهادی با مؤلفه‌های دشمن‌شناسی، تعاون، خدمتگزاری، خستگی‌ناپذیری و سرعت عمل تحقق می‌یابد. این پژوهش به لحاظ نوع تحقیق، توصیفی ـ تحلیلی است.
