اختتامیه چهارمین جشنواره کتاب سال حکومت اسلامی

مراسم اختتامیه چهارمین جشنواره کتاب سال حکومت اسلامی چهارشنبه 14 اسفند با تقدیر از آثار برگزیده در دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری برگزار شد.                  

در این مراسم ابتدا حجت الاسلام والمسلمین عابدی نژاد، قائم مقام رئیس مرکز تحقیقات علمی حکومت اسلامی ضمن قرائت پیام حضرت آیت الله جنتی، رئیس مجلس خبرگان رهبری، گزارشی از چهارمین جشنواره کتاب سال حکومت اسلامی ارائه نمود.

در ادامه، آیت الله اراکی، رئیس جدید مرکز تحقیقات علمی حکومت اسلامی به سخنرانی پرداخت. وی با اشاره به جایگاه حکومت اسلامی، فقه فردی و فقه اجتماعی و مواردی از وظایف متقابل مردم و حاکمیت را تبیین کرد.

آیت الله اراکی با تشریح مدیریت جامعه اسلامی، فقه نظام و حکومت مبتنی بر فقه گفت:  بدون استنباط فقه نظام نمی توان پاسخگوی نیازهای جامعه بود.

آیت الله اراکی در اختتامیه چهارمین همایش کتاب سال حکومت اسلامی:

حاکمیت از مسائل اساسی اسلام است

آیت الله اراکی، رئیس مرکز تحقیقات علمی حکومت اسلامی در اختتامیه چهارمین همایش کتاب سال حکومت اسلامی، بحث حکومت را یک موضوع اساسی از مسائل اسلامی برشمرد و ابراز داشت: در حقیقت همانگونه که در بیان حضرت امام خمینی رحمت الله علیه به این مضمون آمده که اسلام مساوی با حکومت است، حقیقت این است که اساس ادیان الهی هم چیزی جز رسالت حاکمیت خدا به وسیله انبیا برای جامعه بشر نبوده است.

هدف از بعثت حاکمیت در زمین بوده است

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم هدف بعثت رسول خدا را حاکمیت بر روی زمین خواند و اظهار داشت: اگر به رسول ماموریت تبلیغ داده‌اند، نه اینکه ماموریت رسول تنها ابلاغ آن باشد، ابلاغ هست، اما ابلاغ همین حاکمیت. لذا فرمود ما نوح و هود و صالح را فرستادیم که به مردم بگویند: (فاتقوا الله و اطیعونی) که معنای آن، حاکمیت رسول و همه آن دینی است که برای بشریت به عنوان پیام الهی به ارمغان آورده است. لذا ما چیزی به نام حکومت جدای از دین یا سیاست که بخشی از دین باشد نداریم.

وی افزود: همه دین سیاسی است. این یک سخن تبلیغاتی یا ترویجی نیست. این یک سخن برهانی است و دارای مبنای عقلی است و همه محور پیام انبیا و قرآن کریم همین است. (ان الدین عندالله الاسلام) یعنی این اسلامی که قرآن کریم معرفی می کند اگر در جایی می گوید: (و اُمرت ان اکون اول من اسلم) و در جای دیگر می فرماید: (و امرت ان اعدل بینکم). این (اعدل بینکم) همان (اول من اسلم) است. دو تا نیست. برقراری اسلام یعنی برقراری عدل. برقراری عدل یعنی برقراری حکومت عدل. و مهمترین مقوله زندگی بشر و نظام اجتماعی بشر مقوله حکومت است و تمام سعادت ها و شقاوت ها که بر جامعه بشریت گذشته مربوط به حسن حاکمیت یا سوی حاکمیت بوده است.

حکومت الهی یعنی نظم بخشی عادلانه

آیت الله اراکی خاطرنشان کرد: تمام تاریخ بشر به یک تعبیر تاریخ، حاکمیت هایی است که جامعه بشر آن را به نظم در آورده اند. حکومت هم چیزی جز نظم بخشی به جامعه بشر نیست. حاکمیت الهی یعنی نظم بخشی عادلانه. چون عدلی که خدای متعال به عنوان بزرگ ترین ارمغان به بشر هدیه کرده است، جز از عهده دین و جز از فرمان الهی بر نمی آید.

وی محتوای فقه را از اول تا آخر فقه حکومتی خواند وابراز داشت: فقه حکومت یک رشته از رشته های فقهی نیست. اگر ما با نگاه جامعه به مسئله حکومت بنگریم همه فقه ما از اول تا آخر را شامل می شود. امر و نهی از منکر یعنی حاکمیت، یعنی سیاست. (اقیموا الصلاة) هم یک حکم سیاسی است که خدای متعال که حاکم جهان آفرینش است این حکم را به بشر عنایت فرموده است. کسی که دین را از سیاست جدا می کند نه دین را شناخته و نه سیاست را. چون سیاست هم همانگونه که خود اهل سیاست می گویند چیزی جز امر و نهی و فرمان نیست و لذا به حاکم در زبان فارسی، فرمانروا می گویند. منتها وقتی که این امر و نهی مربوط به جامعه می شود به آن نظام امر و نهی می گویند.

عضو مجلس خبرگان رهبری اظهار داشت: وقتی گفتیم فقه ما یعنی نظام امر و نهی با توجه به حوزه های امر و نهی، تبدیل به فقه نظام در حوزه اقتصاد یا سیاست یا فرهنگ یا ... می شود. ما امر و نهی غیر منظم در اسلام نداریم. یعنی (اقم الصلاة) بخشی از نظام امر و نهی است که باید جایگاه (اقم الصلاة) را در آن نظام پیدا کنیم. و سایر احکام اسلامی بخشی از آن نظام امر و نهی است که خدای متعال برای بشر آورده است. چون جامعه بشر بدون نظم شکل نمی گیرد. آنچه جامعه بشر را شکل می دهد و رابطه بین افراد تبدیل به رابطه اجتماعی می کند، نظام اجتماعی است. این نظام یعنی حاکمیت؛ حاکمیتی که نظم جامعه باشد. این نظام باید هر بخشی از بخش های جامعه را طبق یک نظام به هم پیوسته با سایر بخش ها به جامعه ارائه و آن را اجرا کند. و این ماموریت بزرگی است که حوزه های علمیه بر دوش دارند.

به برکت انقلاب اسلامی جامعه آماده حکومت اسلامی پدید آمد

آیت الله اراکی در ادامه تصریح کرد: ما در گذشته و پیش از انقلاب، جامعه آماده حکومت اسلامی برای حکومت اسلامی نداشتیم؛ جامعه ای که خود را برای پذیرش حکومت اسلامی آماده بکند. امروز به فضل انقلاب اسلامی و کار عظیمی که امام بزرگوار ما انجام داده اند ما جامعه ای داریم که این جامعه حاکمیتش را به دست اسلام و به دست مسئولین اجرای اسلام که فقها هستند سپرده است هم مسئولیت تبیین بر عهده آنان است و هم مسئولیت اجرا.

وی بزرگترین مسئولیت حوزه علمیه امروز را تبیین نظام اسلامی در حوزه های مورد نیاز جامعه دانست و گفت: اگر ما به این مسئولیت عمل نکنیم مورد مواخذه قرار خواهیم گرفت. مردم حجت را بر حوزه ها تمام کرده اند جامعه اسلامی ما حجت را بر ما تمام کرد. امروز قدرت در اختیار اسلام است. امروز جامعه در اختیار اسلام است. هر بخش از بخشهای جامعه نیاز به اقامه حکومت اسلامی یعنی احکام اسلامی دارد. اگر ما نتوانیم احکام مربوط به آن بخش را برای جامعه آماده کنیم، کوتاهی کرده‌ایم.

رئیس مرکز تحقیقات علمی حکومت اسلامی خاطرنشان کرد: قبل از انقلاب افراد بودند که می خواستند به اسلام و احکام عمل کنند و ما یک حکومت نداشتیم. فقهای ما که تا کنون این ماموریت عظیم تبیین فقه اسلامی و نگهداری این ذخایر عظیم را برعهده داشتند به خوبی عمل کرده و کار خود را انجام دادند یعنی خواسته ها و نیاز های جامعه خودشان را در عرصه مسائل مبتلا به مردم پاسخ گفتند. هیچ نیازی در دوران قبل از انقلاب نبوده که فقه ما پاسخگوی آن نباشد.

نظام اقتصادی مجموعه پنج حلقه به هم پیوسته است

وی انقلاب را نیازمند نظام اقتصادی خواند و ابراز داشت: نظام اقتصادی غیر از کتاب البیع و کتاب التجارة و کتاب الشرکة و کتاب المضاربة است. اینها تبیین روابط فردی جامعه است. در جامعه ای که حکومت اسلامی هم نداشته باشد به این احکام فردی نیاز داریم. ولی آنچه را در جامعه اسلامی نیاز داریم چیز دیگری است که علاوه بر این روابط فردی چیزی داریم به نام جامعه. جامعه یعنی جایی که یک نظام حاکمیت فراگیر باید آن را در همه بخشها نظم ببخشد. در اقتصاد جامعه نگاه می کنیم.

آیت الله اراکی ادامه داد: اگر ما بخواهیم در این اقتصاد معاملات را تکی نگاه کنیم نیاز نظام را پاسخگو نبوده ایم. بانک یک پدیده اجتماعی مربوط به بخشی از نظام اقتصادی است. نظام اقتصادی یعنی مجموعه پنج حلقه به هم پیوسته که البته در این حلقه های به هم پیوسته معاملات فردی جای می گیرد منتها نظام اقتصادی چیزی غیر از معاملات فردی است.

وی ابراز داشت: نظام تملک ثروتهای نخستین؛ فعالیت های اقتصادی در جامعه بشر از تملک ثروتهای طبیعی و نخستین مثل آب، خاک، زمین، جنگل، دریا و ... آغاز می شود. این، آغاز زنجیره نظام اقتصادی است. این غیر از مسئله بیع و مضاربه و شرکت است.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه خاطرنشان کرد: بعد از آن، بحث تولید مطرح است. نظام تولید خودش یک فقه ویژه دارد. چه تولید کند؟ چقدر تولید کند؟ اولویت های تولید چیست؟ این تولید چگونه نظم پیدا کند در جامعه بشر؟ این حلقه دوم زنجیره است.

وی یادآور شد: حلقه سوم این زنجیره این است که وقتی مردم کالا را تولید کردند، این کالا برای آن کسی که تولید را انجام داده سودآور است. اینجا یک توزیع دوم داریم. به این معنا که از این سود، جامعه میخواهد اداره شود. بنابراین، هزینه های اداره این جامعه را چه کسی باید پرداخت کند؟ جامعه احتیاج به امنیت، بهداشت، آموزش، جاده، راه و ... دارد. در حلقه سوم بخشی از سود تولید باید نیازهای اجتماعی را تامین کند چیزی که تحت عنوان نظام توزیع ثانوی از آن یاد می شود.

آیت الله اراکی در ادامه اظهار داشت: در حلقه چهارم کسی که کالایی را تولید کرده به کالای دیگری نیاز دارد. مثلاً کسی که آب تولید کرده نان احتیاج به نان دارد یا کسی که نان تولید کرده نیاز به آب دارد و ... باید مبادله صورت گیرد. پس حلقه چهارم مربوط به نظام مبادله است. در اینجا به مبادله به صورت یک نظام نگریسته می شود در این نظام مبادله بانک تبیین می شود. پول در این نظام مبادله تعریف می شود. و لذا اگر نتوانیم فقه نظام را استنباط کنیم نمی‌توانیم بگوییم پول چگونه باید باشد.

نیاز جامعه به یک نظام تربیتی جامع

وی اذعان نمود: یکی از اشکالاتی که امروز در تحقیقات فقهی حوزه وجود دارد این است که می‌آیند درباره پول به تنهایی بحث می کنند. در حالی که این بحث ناقص و غیر علمی است چون پول یک پدیده خرد است که در نظام اجتماعی مبادله تعریف می شود. تا نظام مبادله را استنباط نکرده باشیم، نمی توانیم بگوییم نقش پول چیست. در عرصه آموزش و پرورش هم همینطور است یک تربیت فردی داریم اما گاهی می گوییم در این عرصه یک حکومت داریم که میخواهد جامعه را تربیت کند بنابراین به یک نظام تربیتی نیاز دارد احکام خرد تربیتی لازم است اما کافی نیست.

رئیس مرکز تحقیقات علمی حکومت اسلامی در پایان خاطرنشان کرد: امیدواریم مرکز تحقیقات بتواند در این راستا عمل کند و حوزه علمیه را به سمت پاسخگویی به نیازهای نظام کمک کند ان شاءالله. امیدواریم با همت اهل تحقیق و دانشمندان بتوانیم بخشی از این نیازها را برطرف کنیم. و بحمدالله حوزه علمیه قم در این راستا گام های بسیار بزرگی برداشته است. ان شاءلله بتوانیم به وظیفه مان عمل کنیم.

در ادامه مراسم، صاحبان دو اثر برگزیده جشنواره دقایقی به معرفی اثر تالیفی خود پرداختند و در پایان از دو اثر شایسته تقدیر نمایندگان خبرگان رهبری و 3 اثر برگزیده و 6 اثر شایسته تقدیر بخش آثار برگزیده جشنواره با اهدای جوایزی تقدیر به عمل آمد.

گفتنی است در پایان این مراسم با اهدای لوحی از حضرت آیت الله حسینی بوشهری به پاس یک دهه خدمت در سمت ریاست مرکز تحقیقات علمی حکومت اسلامی تقدیر گردید.

الف) آثار برگزیده و شایسته تقدیر اعضای مجلس خبرگان رهبری:

_ فقه رمزارزها، کتاب البیع ( بحث ولایت فقیه )؛ آیت الله سیدمحمدرضا مدرسی یزدی

_ فقه نظام بانکی، اصول فقه نظام، المسجد فی فقه النظام الاسلامی؛ آیت الله محسن اراکی

_ جایگاه، مبانی و مصادیق حقوق عامه در هندسه نظام حقوقی اسلامی؛ آیت الله عباس کعبی

_ درآمدی بر مبانی، اصول و منابع تولید علوم انسانی اسلامی؛ آیت الله علی اکبر کلانتری

_ فقه کارگزاران حکومت اسلامی، شاخص های دولت مطلوب اسلامی؛ حجت الاسلام و المسلمین محمد حاجی ابوالقاسم دولابی

ب) آثار برگزیده و شایسته تقدیر سایر نویسندگان:

_ نظام دفاعی اسلام از دیدگاه فقه مقارن؛ حجت الاسلام و المسلمین محمدجواد مهری

_ آینده پژوهی انقلاب اسلامی؛ حجت الاسلام و المسلمین ابوذر مظاهری

_ انسان متعالی در فلسفه سیاسی متعالیه؛ حجت الاسلام و المسلمین مهدی امیدی

_ فقه و امنیت؛ دکتر محمداسماعیل نباتیان

_ فلسفه فقه سیاسی از دیدگاه آیت الله خامنه ای؛ حجت الاسلام و المسلمین سید سجاد ایزدهی

_ محشای قانون اساسی جمهوری اسلامی ایرا ن؛ دکتر عباسعلی کدخدایی و جمعی از نویسندگان

_ رهبری و دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران (پایان نامه)؛ دکتر محمدعلی صادق زاده