عاملی، سید حسن

سیدحسن عاملی در پانزده خرداد سال 1341 در یکی از محلات قدیمی اردبیل  (محله محمدیه) و درخاندانی از خوشنام ترینسادات منطقه،  از تبار سادات جبل عامل، که در زمان حکومت صفویه، جهت     تصدی امرقضا از لبنان به ایران مهاجرت و منطقه ای بنام           " کلخوران" واقع در حومهشهرستان اردبیل را که از کانون های   اصلی تشیع و مجمع بزرگان عرفا، زادگاه و مدفنشیخ جبرائیل و مولد مؤسس خاندان صفوی بوده، برای سکونت برگزیدند، کودکی دیده بهجهان گشود که وی را"سید حسن"نام نهادند.

در کتاب "الهجرة العاملیة فی الدورة الصفویة " نوشته جعفر مهاجر، اول مهاجر این سلسله مرقوماست، در این چند قرن، مجتهدین عالی شأن از این خاندان در منطقه ظهور کرده اند وبرخی مانند سید حسین مجتهد، ریاست مطلقه منطقه را عهده دار بوده است. در قرون اخیرنیز اعاظمی چون آیت الله میرصالح مجتهد مبرور، آیت الله سید محی الدین یونسی، آیتالله سید حبیب الله موسوی اطهاری، العلم الحجة سیدمحمد تقی انواری، آیت الله سیدیونس یونسی و ... هر کدام در مقاطعی عهده دار هدایت عامه، تمشیت امور خلق و بعضاًمرجعیت مسلم تقلید آنها بوده اند مرحوم آیت الله العظمی مرعشی نجفی درباره اصالتنسب سادات کلخوران فرموده اند: ایشان اصحّ سادات آذربایجانند، حسباً ونسباً.والد وی که اینک رخ در نقاب خاک کشیده است از کسبه جزء بازار اردبیل ومشتهر به دیانت و مورد احترام خاص و عام بود و والده اش که او نیز از تبار ساداتجبل عامل است، در زهد و تهجّد زبانزد است."سید حسن" پس از پشت سر گذاردندوران کودکی، به رسم خانواده های متدین که عموماً فرزندان خود را به مدرسه  "جعفریاسلامی"  گسیل می نمودند وارد همان مدرسه شد و مقاطع تحصیلی پیش دبیرستانی را درمدارس جعفری اسلامی و سپس مقطع متوسطه را در هنرستان فنی گذراند.دوراننوجوانی عمدتاً با حضور مداوم در محافل وعظ و تفسیر و استفاضه از ارزنده ترین خطبایمنطقه، که با حضور همزمان چندین عالم وارسته، از مقاطع طلائی درخشش روحانیت دراردبیل بود، سپری شد.اوان جوانی با حرکت خروشنده مردم مسلمان ایران و نهضتامام خمینی (ره)، مصادف شد و وی از پیشگامان مبارزه و جزو فعالترین عناصر جوانانقلابی گردید.اندیشه دیرین پیوستن به سلک روحانیت و دوام وظیفه اجدادی باپیروزی انقلاب اسلامی، بر رغبت ایشان برای عزیمت به حوزه علمیه قم، افزود تاسرانجام در آغازین ماه سال تحصیلی 1360 و پس از اندک مدت تدریس در روستاهای پیراموناردبیل، وارد حوزه مقدسه قم شد. سال شصت را باید پر رونق ترین سال حوزه مقدسه قم ازحیث استقبال و اظهار علاقه جوانان به تحصیل علوم اهل بیت علیهم السلام، نامیدبطوریکه امکان جذب در نظام رسمی حوزه برای وی فراهم نیامد و با عنایت ویژه مرحومآیت الله شیخ مصطفی نورانی اردبیلی، نماینده فقید مردم استان اردبیل در مجلسخبرگان، در حجره ای در مدرسه مؤمنیه در کنار بیت مرحوم آیت الله العظمی بهاء الدینی (ره)، اقامت گزید، مجاورت معظم له فرصت مغتنمی گردید برای حضور منظم در نمازهایجماعت و بهره مندی از مواعظ و درس اخلاق آن مرحوم.دهه شصت و هفتاد اوجهنرنمایی استاد مسلم، مرحوم مدرس افغانی در عرصه تدریس ادبیات در حوزه قم بود و صدالبته فراگیری جدی مبانی ادبیات عرب پیش نیاز ورود عالمانه در دیگر مباحث و دروسحوزوی است، لذا حضور مشتاقانه "سید حسن" در حلقه درسی ایشان همراه با تدریس مقاطعپایین تر برای طلاب جوانتر، توجهاً به سابقه تحصیل مقدمات تا سطح معالم، در مدرسهمیرزا علی اکبر (ره) اردبیل در کنار تحصیلات دبیرستانی، غنیمتی بود که به رغممرارتهای آن برهه، همواره به حلاوت یاد می شود، اما این ملازمت مساوی با کنار ماندناز نظام رسمی حوزوی بود که باعث شد مدتهای مدیدی با دشوارترین شرائط اقتصادی وانواع ناملایمات دست و پنجه نرم کند و از سر مناعت، وضعیت را از قریب و بعید کتماننماید.شرح لمعتین را در محضر آیات، مرحوم اشتهاردی و راستی کاشانی و اصولفقه را در حلقه تدریس استاد صالحی گذراند و در مقطع سطح از حضور حضرات آیات پایانی،اعتمادی و مدرسی بهره فراوان اندوخت. درس خارج فقه با استفاضه از محضر آیت اللهمکارم شیرازی و خارج اصول از محضر آیت الله جعفر سبحانی، آغاز شد، مدتی نیز از خارجفقه مرحوم آیت الله فاضل لنکرانی و بالاخره حدود هشت سال از اصول آیت الله وحیدخراسانی و فقه آیت الله شیخ جواد تبریزی و همزمان تفسیر آیت الله جوادی آملی حظّوافر برد، حضور در محفل اخلاقی بزرگان نظیر مرحوم اشتهاردی و مظاهری، به ویژه علمینحجتین ... احمدی میانجی و پهلوانی از دوران بسیار پربرکت تحصیلات وی در حوزه مقدسهقم می باشد.ضمن تحصیل در حوزه و در کنار آن، تحصیلات رسمی دانشگاهی را نیزپی گرفت و موفق به دریافت گواهینامه فوق لیسانس در رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی – با رتبه اول کشوری – از دانشگاه تهران، گردید و سپس مقطع دکتری را با تدوین پایاننامه ای در زمینه "تأثیر متقابل عقد و شرط" زیر نظر اساتید مبرز من جمله استاد دکترابوالقاسم گرجی، آیت الله سید محمد موسوی بجنوردی و دکتر علیرضا فیض، به اتمامرساند.ورود ایشان در سال 1360 به حوزه قم، همزمان بود با دوران دفاع مقدس،لذا حدود یکسال و به دفعات، توفیق حضور در جبهه های جنگ را داشته و دهها رزمندهسرافراز  از حلقه درس اخلاق وی عازم میدانهای نبرد گردیدند که امروزه نام و آوازهشان در دفتر دلاوران و شهیدان جنگ تحمیلی زینت تاریخ سراسر افتخار این مرز و بوماست.از اوان طلبگی، با عنایت به نعمت بیان خدادادی و تسلط ذاتی به فنخطابه، در کنار تحصیل، به امر تبلیغ اهتمام ورزیده و عمق مفاهیم و غنای مطالب،همراه مشی مبتنی بر رواداری در معرکه جهت گیری های مختلف و متفاوت سیاسی و نگاهبرابر به جریانات سیاسی داخل نظام، سلوک فروتنانه با پشتوانه ای متین از اعتباراسلاف و اکابر سادات کلخوران- که پیشتر از آن یاد شد- پایگاه معنوی و نفوذ کلام کمنظیری برای وی فراهم ساخته است. نزدیک سی سال، بلا انقطاع، بیانات ایشان در قدیمیترین مساجد اردبیل با استقبال شورانگیز و بلکه همواره با ازدحام طبقات مختلف مردم،به ویژه نسل جوان، مواجه است.علاوه بر اردبیل، دامنه برنامه های سخنرانی ویدر تبریز و بسیاری از شهرهای استان اردبیل و آذربایجان شرقی و گاهی تا استان هایدور دست چون چهارمحال بختیاری گسترده است، گرچه پس از تصدی مسئولیت خطیر امامت جمعهاردبیل، نظم گذشته را ندارد اما کما کان در فرصتهایی که دست می دهد، برقراراست.آثار صوتی و تصویری وی در بسیاری از مناطق قفقاز، بخصوص در جمهوریآذربایجان، گرجستان و داغستان، به رغم برخی محدودیت ها، دست به دست می گردد،بطوریکه قاطبه مرزنشینان مجاور استان اردبیل، ضمن تعقیب منظم خطبه های نمازجمعه،برخی آداب مذهبی، از جمله احیاء لیالی قدر ماه مبارک رمضان را، با دریافت زنده ازصدا و سیمای مرکز اردبیل، برگزار می کنند و نمازهای جمعه اردبیل در اغلب هفته هاپذیرای میهمانان و علاقه مندانی از جمهوری آذربایجان است.موقعیت هموار برایدرس و بحث و تدریس، منتهای مطلوب برای هر اهل علم است، در سال 67 ایشان رسماً برایهمکاری در مدارس شورای مدیریت، دعوت و بعد از چند سال در مدارس مرکز جهانی علوماسلامی، در متون ادبی، منطق، فقه، اصول و اخلاق کلاسیک، مشغول تدریس گردید و اخیراًعضویت هیأت علمی مرکز یاد شده و مدیریت گروه اخلاق در همان مرکز را احراز نموده وبا پیشنهاد مدیریت گروه فقه نیز مواجه بود تدریس اخلاق عمومی و کلاسیک بطور منظم درمدارس مرکز جهانی علوم اسلامی و مدارس طلاب ایرانی و نیز همکاری با مرکز تخصصیتبلیغ ادامه داشته و ضمن عضویت در لجنه ادب عربی حوزه علمیه قم، مشغول تألیف کتابدرسی ادبیات برای حوزه های علمیه بود در هر حال اشتغال به تدریس در سطوح مختلف بهمدت 14 سال از بهترین توفیقات ایشان در حوزه علمیه قم بودهاست.امامتجمعه

پس از ضایعه درگذشت مرحومآیت الله مروج،نماینده حضرت امام(ره) و رهبر معظم انقلاب در استان و امام جمعهاردبیل، با سلوک منحصر به فرد و موقعیت ممتاز و منزلت ویژه آن مرحوم در میان طبقاتمختلف و در پی تصدی موقت این مسئولیت توسط یکی از فضلای حوزه قم، مردم استان ازحضرات آیات موسوی اردبیلی و مشگینی، بخصوص به لحاظ خدمات فکری و تبلیغی و انسطولانی آن بزرگواران با مؤمنین، انتظار داشتند کسی از سوی ایشان به منظور تصدی امرنمایندگی مقام معظم رهبری در استان، معرفی شود، علی هذا حجه الاسلام و المسلمین حاجسید حسن عاملی از ناحیه مشارالیهما به محضر معظم له برای این مهم پیشنهاد گردید،لکن وی به دلایل عدیده از قبول این امر، اجتناب و شخصاً فضلای دیگری را بدین امرمعرفی نمود تعلیل عمده وی، احراز تعین در قبول این گونه مسئولیتها بود و تدریس،تحقیق و تبلیغ را بر همه اموری که بنحوی قرین امور اجرائی است، ترجیح می داد و دراین باب همواره به سفارش استاد خود، مرحوم آیت الله میانجی تمسک می نمود که "هر کسسراغ ریاست- به مفهوم ورود در عرصه سراسر مشقت مدیریت اجتماعی- برود، هوس است و اگربالضروره، ریاست- به مفهوم مرقوم- به سراغ وی آید و از پذیرفتن آن استنکاف ورزد،نیز، هوس است".پیرامون قضیه انتخاب خود به مسئولیت نمایندگی در استان وامامت جمعه اردبیل می گویند: خدمت آقای گلپایگانی، رئیس دفتر محترم رهبر عزیزانقلاب که به قم تشریف آورده بودند، عرض کردم: حضرتعالی از حضور مقام معظم رهبریبخواهید اعتذار اینجانب را به جهت عدم احراز "تعین" در قبول این مسئولیت، بپذیرند،آقای گلپایگانی با تأکید بر حصول "تعین" زمینه تشرف به حضور مقام منیع رهبری رافراهم نمودند تا به تکلیف شخص ایشان، موضوع حتمیت یابد.در شرف یابی خدمتمقام معظم رهبری عرض کردم، مناسب است فردی از علمای کهنسال منطقه انتخاب شود، بهویژه اینکه اینجانب تاکنون از امور مدیریتی و سیاسی کنار بوده ام، اما ایشان ضمنقرائت اظهارات مکتوب حضرات آیات اردبیلی و مشگینی درباره حقیر، همراه با مطایبه سن "اربعین" برای تصدی مهام امور اشاره فرمودند و این مسئولیت بسیار سنگین را به عهدهحقیر گذاشتند.بدین سان ایشان حوزه فعال درس خود در مقطع "سطح" را تعطیل وعش آل محمد و بوستان اهل علم، شهر مقدس قم را ترک و جهت ادای دین به خطه اردبیلعزیمت نمودند و اینک قریب هفت سال است در سنگر امامت جمعه و نمایندگی ولی فقیه دراستان ایفای وظیفه می نماید.خبرگاناز آنجائیکه مرحوم آیت اللهمروج علاوه بر امامت جمعه نمایندگی مردم استان در مجلس خبرگان رهبری را نیز عهدهدار بودند، لذا با فقدان آن مرحوم لازم بود در اولین انتخابات، جایگزین ایشان درمجلس خبرگان، برگزیده شود، بالطبع توجه مردم به حجت الاسلام و المسلمین سید حسنعاملی معطوف بود، مع الوصف یکبار بعد از درگذشت آیت الله مروج از حضور در انتخاباتسر باز زد، بار دوم بنا بر اصرار امناء و مؤمنین، اعلام آمادگی نمود، اما به جهتفقدان رقیب انتخاباتی و بنا به ضرورت رعایت احترام رأی مردم از نامزدی انصراف داد،اما بار سوم، حضور در عرصه انتخابات خبرگان اجتناب ناپذیر بود.لذا دورهچهارم انتخابات به منظور گزینش دو تن نماینده مردم استان در مجلس خبرگان، این باربا نامزدی چهار تن از حوزه انتخابی استان اردبیل برگزار گردید، علی رغم سنت جاری درانتخاب نمایندگان رهبری در مراکز استان ها که معمولاً شرط "اجتهاد" نیز لحاظ میگردد، هنگام نامزدی برای انتخابات مجلس خبرگان، شورای نگهبان وی را جهت امتحان کتبیو سپس اختبار شفاهی فرا خواند که مراتب صلاحیت وی، وفق معیارهای شورای نگهبان احرازو با کسب بالاترین تعداد رأی و نیز بالاترین شرکت کننده در تمام انتخابات تاریخاستان، یعنی حدود پانصد هزار رأی از حدود ششصد هزار آراء مأخوذه، به نمایندگی مردماستان اردبیل در مجلس خبرگان رهبری، برگزیده شد.خدماتبه محض انتخاب بهعنوان نماینده رهبری در استان و امامت جمعه اردبیل، با توجه به شناخت عمیق ازروحیات اقشار مختلف و مشکلات منطقه، بخصوص مشکلات عدیده حوزه های علمیه و سازمانروحانیت، اهتمام جدی خود را در حد وسع و ظرفیت منطقه، در رفع آنها مبذول داشت،اولین گام در تقویت پایه های حوزه های علمیه استان را با آغاز مجموعه ای تحت عنوان "مدینه العلم" مشتمل بر سی و شش واحد مسکونی و کتابخانه ای عظیم برداشت، احداثمهمانسرائی بزرگ برای حوزه علمیه که در طول سال بخصوص در نیمه اول سال، به لحاظشرایط کم نظیر جغرافیایی و میزبانی بزرگان علماء و اساتید حوزه ها و با توجه بهبرکات جانبی ناشی از حضور ایشان، در عین حال موهبت عظیمی برای مردم عزیز منطقه وحوزه های استان و موجب ارتقاء فرهنگ عمومی می باشد، از مساعی ایشان است.- تاسیسحوزه علمیه خواهران اردبیل- تاسیس حوزه علمیه خواهران شهرستان خلخال- تاسیسحوزه علمیه سفیران هدایت- تأسیس موسسه امدادی میثاق که از از استثنائی ترینمؤسسات امداد رسانی در منطقه بوده و آثار بسیار فراوانی را با وثوق و اقبال ویژهمردم شاهد است و عمدتاً در امر گاز رسانی و آبرسانی به خانواده های محروم، تهیهلوازم گاز سوز استاندارد، تامین جهیزیه، تهیه منازل استیجاری برای خانواده های فاقدمسکن، فعال بوده و غالبا بستگان اموات، بجای اطعام و احسانات مشابه برای اقداماتپیش گفته، تشویق می شوند.تجدید بنای قدیمی ترین مدرسه علمیه "صالحیه" بانمای سنتی و اسلوب جدید داخلی، پشتیبانی مالی و معنوی حوزه های علمیه با جذب اساتیدزبده و تمهید و تجهیز مدارس وتامین بخش اعظمی از نیازهای مالی طلاب و تکریم خاصعلمای مستمند در حد مقدورات و قیام به برخی از اقدامات دیگری که زمینه تحصیل تاپایه دهم را به سهولت برای طلاب علوم دینی در مرکز استان فراهم می سازد است و امیدمی رود، روند جاری، حوزه های علمیه اردبیل را به جایگاه شایسته خود نظیر آنچه درگذشته بوده، برساند.به علاوه راه اندازی جریان مستمر و مؤثر فرهنگی وتربیتی، به ویژه در حوزه های رفتار فردی و اجتماعی که لزوماً در ذیل تیترها وعناوین مشخص نمی گنجد، من جمله حفظ و تحکیم روابط با پیشکسوتان مبارزه و مجاهداندوران دفاع مقدس، تکریم بزرگان، تعظیم ارباب صناعت، معرفت، فرهنگ و هنر، بذل توجهجدی به جوانان و مشکلات عدیده دامن گیر آنان، دست کم با اطلاق و اظهار محبت و توجهبه ضرورت پرهیز از روند ناصحیح آمارسازی و ارقام پردازی در عرصه اخلاق عمومی وفزهنگ اجتماعی و علائق دینی و تنظیم روابط با اقشار مختلف، موافق انتظارات وتوقعاتی که به روال گذشته و به طور سنتی، از روحانیت می رود با پافشاری به سادهزیستی و حفظ زی طلبگی، اهتمام به غنای خطبه ها و خطابه ها و تلاش در تربیت نسل مهذبو استفاده از ظرفیت های شورای فرهنگ عمومی که ریاست آن را در هر استان، نماینده ولیفقیه عهده دار است، به نحوی که شورای فرهنگ عمومی استان اردبیل در سال 87 در زمرهمراتب نخستین کشوری، ارزیابی و در نشست ائمه جمعه سراسر کشور مورد تشویق قرارگرفت.اصرار در انتقال کاستی ها و کژی ها و انتظارات بی پایان و توقعاتبیکران و صد البته بحق جامعه، اعم از عامه مردم و مدیران از روحانیت، خصوصاً ازنماینده رهبری در مراکز استان ها، پافشاری بر طرح بی واسطه و مستقیم مشکلاتاجتماعی، قضائی، سیاسی، معیشتی و حتی فردی و خانوادگی در کنار اشکالات ساختاری دربسیاری از ارکان مدیریت کشوری، به مفهوم گسترده آن، بعضاً به تصور اختیارت وامکانات نامحدود نمایندگان رهبری، کمترین واکنش ممکن، استماع دقیق،اظهار همدلی،همدردی و دلجویی است و این به تنهایی برای اشغال همه اوقات و فرسودن همه توانایی هاکافی است و مالاً زمینه پرداختن به مقوله تحقیق و تتبع را که از اصلی ترین وظایفروحانیت است،از میان می برد، مع الوصف ایشان از تلاش در عرصه پژوهش باز نمانده و درکنار تدریس، کتب و مقالات متعددی را به ساحت دانش و اندیشه ورزی، تقدیم نموده که ازجمله می توان به کتاب "سّر اوزان در حدیث و قرآن" اشاره نمود که بنا به در خواستحوزه علمیه قم،به عنوان کتاب درسی تهیه گردیده است و نوشتاری مبسوط در باب "تأثیرمتقابل عقد و شرط" و تحقیقی بدیع در باب "اجزاء" و دهها جزوات، حاوی مباحث اخلاقیکه بارها توسط نهادهای مردمی در اردبیل و بسیاری از استان ها و گاهی در گسترهکشوری، چاپ و توزیع گردیده است.