خلیل زاده (مروج)، بیوک

مراجعت به قم
آیت الله مروج به دلیل وجود اساتید بارز در حوزه علمیه قم در سال ۱۳۳۲ به شهرقم بازگشتند ایشان که درس خارج را که در مشهد ناتمام مانده بود در قم شروع کردند از جمله در درس خارج آیت الله العظمی بروجردی حاضر می شدند ایشان در درس خارج امام خمینی (ره ) که در آن زمان به عنوان یکی از اساتید ممتاز حوزه علمیه به نام «حاج روح الله موسوی » معروف بود – حاضر شد ویکی از شاگردان برجسته ایشان به حساب می آمد.

انتخاب لقب مروج
از نکات جالب توجه در مورد ایشان لقب ایشان است که با فعالیتهای بعدی ایشان متناسب وحسن انتخاب آن مشخص می شود میرزا بیوک آقا از مدتها قبل بویژه از زمانی که در مشهد مقدس در محضر آیت الله العظمی اردبیلی مشغول تدریس بود متمایل بود به جای اسم –بیوک – نامی مناسب تر برای خود با توجه به تحصیل علوم دینی انتخاب نمایند . چنانچه در اجازه آیت الله اردبیلی به ایشان نام وی آقا میرزا علی اکبر قید شده است انتخاب این لقب به پیشنهاد آیت الله حاتمی بوده آیت الله مروج در سال ۱۳۳۴ پس از ازدواج وتشکیل خانواده به زادگاه خود بازگشت تا دوره جدیدی در زندگانی خود شروع نماید. ایشان در سال ۱۳۰۹ شمسی در اردبیل متولد شد با اینکه پدر ابشان کاسب بود اما به علت معاشرت با عالمان شهر علاقه به ادامه تحصیل در علوم دینی را در ایشان ایجاد کرد وپس از ۸ سال تحصیل علوم جدید در حدود سال ۱۳۲۳ شمسی ، به فراگیری دروس مقدماتی در اردبیل نزد اساتید ، طلاب وبعضی عالمان شهر اقدام کرد وتا شرح لمعه در اردبیل سپری شد .ودر سال ۱۳۲۶ شمسی با تشویق اساتید ونیز اشتیاق خودشان برای ادامه تحصیل به حوزه علمیه قم مشرف شدند ایشان مقدمات درس را از رسال ومکاسب را در مدرسه حجتیه آغاز کرد واز محضراساتیدی چون آیت الله طباطبایی سلطانی که درس رسایل را تدریس می نمود تلمذ کرد مکاسب را نزد شیح محمد احمد کافی که تبریزی بود فرا گرفت از دیگر اساتید وی می توان به مرحوم عبد الجواد اصفهانی ومیرزا محمد مجاهدی تبریزی اشاره کرد .میرزا بیوک آقا ( آیت الله مروج ) در جلسات فلسفه (شرح منظومه حاج ملاهادی سبزواری ) شیخ محمد لاکانی ، میرزا مهدی مازندرانی ومحضر فیلسوف بزرگ شرق علامه محمد حسین طباطبایی حاضر وکسب فیض نمود
ایشان پس از اتمام مقدمات دروس حوزه وهنگام شروع درس خارج که مقارن با جنبش ملی شدن صنعت نفت در ایران بود راهی مشهد شد وی در مشهد ازمحضر اساتید مرحوم حاج شیخ هاشم قزوینی ، مرحوم حاج سید یونس ایلامی ، در قسمتهایی از سطح وخارج اصول وفقه را استفاده نمودند ودوباره عازم حوزه علمیه قم شدند وبه طور مرتب از درس فقه آیت الله بروجردی واصول مرحوم آقا محمد داماد ، ومحقق یزدی حاضر شدند قسمتی از منظومه واسفار را از اساتید خصوصی وعلامه طباطبایی (ره) استفاده کردند واز حوزه درس اساتید خصوصی دیگر مانند آیه الله صدر ، حجت کوه کمره های ومدت کمی نیز از درس خارج فقه (بحث طهارت ) حضرت امام بهره مند شدند .

اجازات
صدور اجازه روایت یا وکالت در امور شرعیه از جانب فقهای شیعه ومراجع بزرگ تقلید ،شایستگی های علمی واخلاقی را در علوم دینی در حد مقبولی می طلبد آیت الله مروج از تعدادی از فقها ومجتهدان بزرگ موفق به اخذ اجازه ووکالت در امور شرعیه شد . نخستین اجازه ایشان را آیت الله العظمی سید یونس اردبیلی . دومین اجازه نامه صادر شده برای ایشان متعلق به آیت الله العظمی سید محسن حکیم است آیت الله العظمی سید ابوالقاسم خویی سومین اجازه وکالت در امور شرعیه را به آیت الله مروج صادر نموده است .چهارمین اجازه آیت الله مروج گرچه به شکل اجازات قبلی نمی باشد ولی به لحاظ محتوا واهمیت بیش از سایر اجازات ایشان می باشد وآن حکم انتخاب ایشان به سمت نماینده ولی فقیه در اردبیل از سوی رهبر کبیر انقلاب حضرت امام خمینی است .
پنجمین اجازه تصدی امور شرعیه آیت الله مروج وکالت نامه آیت الله سید علی خامنه ای مقام معظم رهبری می باشد . آخرین اجازه نامه ایشان که اجازه اجتهاد می باشد از سوی آیت الله میرزا علی اکبر مشکینی در تاریخ ۱۶ اسفند سال ۱۳۷۳ شمسی صادر شد .

تدریس علوم دینی در اردبیل
شهر مذهبی اردبیل تا قبل از سلطنت رضاشاه دو حوزه علمیه برای کسب علوم دینی وجود داشت یکی مدرسه ملاابراهیم ودیگری در مسجد جامع دایر می شد در دوران پهلوی اول با سیاستهای ضد مذهبی حکومت این مدارس تعطیل گردید ومدرسه ملا ابراهیم به تصرف اداره فرهنگ در آمد .ومدرسه مسجد جامع هم به عنوان انباری به بازاریان اجاره داده شد.تااینکه پس از مراجعت آیت الله یونس اردبیلی در سال ۱۳۳۰ شمسی به اردبیل وی توانست با تلاش بسیار این دو مرکز را از تصرف دولت خارج نموده مجددا دایر نماید .
آیت الله مروج پس از بازگشت به زادگاهش در کنار بزرگانی چون آیت الله یونسی ، ایت الله موسوی اردبیلی به تدریس علوم دینی وتربیت طلاب مشغول شد .

خدمات اجتماعی

اولین حرکت عام المنفعه ای که توسط آیت الله موسوی اردبیلی وآیت الله مروج شروع شد ایجاد موسسه مبارزه با فقر بود آیت الله موسوی اردبیلی در ایجاد این موسسه از فعالیت امام موسی صدر الگو برداری کرد آغاز این کار برای مبارزه با فقر از جوراب بافی وتریکو بافی بود این مرکز حساسیت رژیم را برانگیخت ودر ادامه از فعالیت آن جلوگیری کردند .

تاسیس صندوق قرض الحسنه امام سجاد (ع)- جمعیت مبارزه با سل – درمانگاه حسینی- موسسه حمایت از بیماران کلیوی – از خدمات اجتماعی ارزشمندی است که در زمان ایشان وبا مساعدت ایشات انجام گرفته است .

خدمات فرهنگی

تاسیس کتابخانه المهدی – صندوق پستی ۵۸ با انگیزه پاسخگویی به سوالات جوانان ونوجوانان وکتابفروشی فرهنگی از خدمات ارزشمند در زمان ایشان می باشد .

فعالتهای سیاسی واجتماعی

انجمن های ایالتی وولایتی
انتشار خبر تصویب انجمنهای ایالتی وولایتی علما وروحانیون قم مراتب اعتراض خود را اعلام داشتند علما وروحانیون اردبیل نیز طی تلگرافی به آیت الله العظمی گلپایگانی حمایت خود را از خواسته مراجع تقلید اعلام کردند علمای اردبیا از جمله آیت الله مروج قبل از این تلگراف ، تلگراف اعتراض آمیزی به محمد رضا پهلوی ارسال کردند وخواستارلغو این تصویب نامه شدند که در نهایت به دنبال پافشاری مراجع تقلید وعلما سرانجام رژیم ناچار به لغو این لایحه شد .

فاجعه مدرسه فیضیه
بعد از لوایح شش گانه معروف به انقلاب شاه ومردم یا انقلاب سفید اعلام شد این طرج که مجری ان محمد رضا پهلوی بود وخود را برای هر اعتراضی آماده کرده بود این طرح علیرغم اعتراض علما ومردم و رفراندم که در نهایت با آمار کذبی مبنی برموافقت مردم به تصویب رسید علمای اردبیل همزمان با اعتراض علمای شهرهای دیگر به حمایت آیت الله سید یونس اردبیلی ، آقای بها الدین اوستایی ، آیت الله مروج وتعداد دیگری مراتب اعتراض خود را اعلام کردند .

هسته های اصلی انقلابیون
سالها قبل از اوجگیری نهضت اسلامی که به پیروزی انقلاب منجر شد گروهی شکل گرفت که نقش مهمی در هدایت ورهبری نهضت در اردبیل ایفاد کرد اسامی اعضا این گروه چنین است : دکتر جلائی ، حاج محمد عالم ، آیت الله سید غنی اردبیلی ، آیت الله محمد مسائلی ، آیت الله مروج .

اوجگیری نهضت
در دیماه ۱۷ دیماه ۱۳۵۶ مقاله ای به عنوان « ایران واستعمار سرخ وسیاه » برای بدنام کردن امام خمینی توسط رضا شاه منتشر شد که عکس العمل طلاب وروحانیون را به دنبال داشت . در همین مقطع ساواک قصد ساکت نمودن علمای مبارز اردبیل را نیز دنبال می کرد لیکن این تهدید کارساز واقع نشد وچهلم شهدای قیام ۲۹ بهمن با شکوه فراوان در مسجد میرزا علی اکبر مرحوم منعقد شد در جلساتی که هسته اصلی انقلابیون اردبیل تشکیل می دادند تصمیم گرفته شد آیت الله مروج خود سخنرانی این مجلس بزرگداشت را انجام دهند ژ

توزیع اعلامیه انقلابی
اعلامیه های انقلابی به دنبال گسترش نهضت راه اندازی شده توسط امام خمینی به آیت الله مروج می رسید علاوه بر توزیع اعلامیه های انقلابی توسط علما مبارز اردبیل ، تلاشهای بسیار جهت گسترش دامنه های حرکت اسلامی در نواحی اطراف اردبیل نیز صورت می گرفت .

سخنرانی آیت الله مروج
اسقرار امام خمینی در پاریس علی رغم محدودیتهایی که دولت فرانسه در نظر داشت در مورد ایشان اعمال نماید ولی نتوانست اعمال نماید ثمرات مهمی برای انقلاب داشت علیرغم محدودیت ساواک آیت الله مروج در تاریخ ۲۱/۷/۱۳۵۷ به ایراد سخنرانی در مسجد میرزا علی اکبر مرحوم پرداخت که در سخنرانی خودبه ادامه تلاشهاتا پیروزی تاکید داشتند حتی در شرایطی که با شکنجه روبرو شویم وگرچه اگر امام از یک کشور به کشور دیگر مهاجرت می کنند ودر هرجا باشند بیش از پیش در فعالیت وتلاش باقی است و…….

استقبال از امام خمینی
یکی از خواسته های مردم مسلمان ایران درطی سالهای ۱۳۴۳تا ۱۳۵۷ بازگشت امام به ایران بود آیت الله مفتح از دوستان دوران تحصیل آیت الله مروج در حوزه علمیه قم در این مقطع در کمیته استقبال از امام خمینی مسئولیت سخنگویی این کمینه را داشت به دعوت دکتر مفتح ، آیت الله مروج وتعدادی از شخصیتهای انقلابی اردبیل در تهران حضور یافتند ت در مراسم استقبال شرکت نمایند . حضور علمای اردبیل مقارن اعتصاب روحانیون مبارز در مسجد دانشگاه اردبیل در اعتراض به بسته شدن فرودگاهها بود علمای اردبیل از جمله آیت الله مروج در این تحصن شرکت کردند پی از ورود امام خمینی به ایران در دوازدهم بهمن آبت الله مروج وهمراهانش با اردبیل بازگشتند .

تحصن در تلگراف خانه – انتخابات دوره بیست ویکم – احیای حوزه علمیه اردبیل –انجام مکتبات با امام خمینی – اخراج ایرانیان ار عراق – طرح مرجعیت امام خمینی (ره)- حضور در مسائل اجتماعی شهر- سخنرانی های انتقاد آمیز – مبارزه با بهایت – خلع شاه از سلطنت – تشکیل کمیته ها ی محلی ….. از موارد فعالتهایی بوده که در زمینه پیروزی انقلاب فعالیت کرده اند.
با اوج گیری انقلاب همراه با سایر عالمان شهر به قدر توان فعالیت کردند وبعد از پیروزی انقلاب عده ای از اهل شهر واهل علم از سوی حضرت امام ، به امامت جمعه منصوب گشتند .

خدمات وفعالتهای آیت الله مروج در دفاع مقدس
حضرت آیت الله مروج بعد از شروع جنگ تحمیلی در اولین فرصت به همراه چندین نفر از علماء ومسئولین به جبهه های غرب وجنوب رفتند وبویژه در اهواز در انسجام مردم وجلوگیری از فعالیتها یستون پنجم ایفای نقش نمودند واز للحاظ کمک رسانی به مناطق جنگی نیز فعالیت ایشان چشمگیر بود درزمینه.اعزام نیرو وتشویق مردم به حضور در جبهه های حق علیه باطل نیز نقش چشمگیری داشتند.
فعالیتهای مذهبی
۱-اقامه نماز در مساجد نواب صفوی ومیرزا علی اکبر مرحوم
۲-تاسیس کتابخانه در محله نواب صفوی
۳-تشکیل کلاسهای اخلاق ومعارف اسلامی وسیاسی
۴-تاسیس قرض الحسنه امام سجاد (ع) در سال ۱۳۴۲
۵-تاسیس موسسه خیریه
۶-ایجاد صندوق پستی ۵۸ جهت پاسخگویی به سئوالات مردم بویژه جوانان
۷-تجهیز کتابخانه مساجد
۸-تجهیز کتابخانه مدارس علوم دینی
۹-خرید یک قطعه زمین برای احداث کتابخانه بزرذگ ومحل فعالیت فرهنگی
۱۰-احداث جدید بنای مدارس علوم دینی
۱۱-احداث مجتمع فرهنگی مذهبی مصلی
۱۲-طرح رهبری وهدایت مساله استان شدن
۱۳-برگزاری کنگره بزرگ مقدس اردبیلی
۱۴-تاسیس درمانگاه حسنیه اردبیل توسط افراد خیر.

آیت الله مروج در سال 1380 دعوت حق را لبیک گفت و به دیار باقی شتافت.