آیتالله محمدعلی(مختار) امینیان در سال 1305 شمسی در روستای فتیده از توابع شهرستان لنگرود (استان گیلان) در خانوادهای مذهبی به دنیا آمد. ایشان در اوایل سال 1323 شمسی با تشویق خانواده برای تحصیل علوم دینی به شهر مقدس قم رفت و در پاییز همین سال در حالی که مشغول فراگیری مقدمات بود، با شوق زاید الوصفی افتخار استقبال از مرحوم حضرت آیتالله العظمی بروجردی(ره) برای تشرّف به حوزه علمیه قم را داشت.
آیتالله امینیان در حوزه علمیه قم در درس حضرت امام خمینی(ره)حاضر و از مکتب انقلابی و اخلاقی ایشان بهرهمند میشد و با توجه به عشق و ارادتی که به ایشان داشت، در طول مبارزات ضد رژیم شاه از سال 1341 شمسی بهویژه پس از رحلت حضرت آیتالله العظمی بروجردی از دور و نزدیک انقلاب را دنبال میکرد. حدود نه سال دروس سطح شامل کتب جامع المقدّمات، سیوطی، حاشیه، شرح شمسیه، مطوّل، شرح لمعه، قوانین، شرح تجرید الاعتقاد، رسائل، مکاسب، شرح منظومه سبزواری و کفایه الاصول را با دقت و وسواس زیاد به پایان برد. اتمام دروس سطح ایشان مصادف بود با آغاز درس خارج فقه (کتاب الطهاره) آیتالله العظمی بروجردی «قدّس سره» و درس خارج اصول حضرت امام خمینی «قدّس سره» که حدود ده سال از محضر این دو وجود پربرکت، فیض برد. همزمان نزد علّامه طباطبائی «قدّس سره» تلمّذ میکرد.
برخی از اساتید دیگری که ایشان در دوران تحصیل در حوزه علمیه قم از محضر درس آنان بهره برد، عبارتند از: آیتالله محقق داماد، آیتالله سیدمحمدرضا گلپایگانی، آیتالله مرعشی نجفی، آیتالله شریعتمداری، آیتالله حاج شیخ عبدالنبی عراقی، آیتالله سیدمرتضی مرتضوی گیلانی لنگرودی، آیتالله میرزا هاشم آملی و آیتالله بهجت گیلانی که در حدود دو سال و نیم مکاسب محرّمه را به صورت سطح و خارج از محضر ایشان درس گرفت.
برخی از هم مباحثهها و دوستان دوران تحصیل ایشان، عبارتند از حضرات آیات: حاج شیخ محمد محمدی گیلانی، حاج شیخ عباس محفوظی، حاج شیخ حسین شریعت ناصری، حاج شیخ عبدالله جوادی آملی، حاج شیخ محمد یزدی، حاج شیخ حسین مظاهری، حاج سیدمحمدحسین مرتضوی لنگرودی، حاج سیدحسن مرتضوی لنگرودی و ...
در کنار درس و بحث با توجه به زمینه ها و علاقهای که به تدریس داشت، تمامی دروس سطح را به دفعات در مدارس حضرت آیتالله گلپایگانی «قدس سره» و مدرسه حقانی که در آن دوره مجمع طلاب مستعد و خوش فکر بود، تدریس میکرد و بحمدالله کلاسهای پربار و مفیدی بودند و شخصیتهای برجسته ای از آن میان تربیت شدند که اکنون در مناصب گوناگون قضایی، علمی، فرهنگی، مدیریتی و سیاسی در سطوح بالا به خدمتگزاری به اسلام و انقلاب مشغولند.
علاوه بر این، ایشان در مناسبتها و ایام تبلیغی با وعظ و تبلیغ در روستا و شهر، وظیفه خویش را در قبال دین و مردم به انجام میرساند و در صدور اعلامیهها و اطلاعیههایی که در شهر قم و استان گیلان برای حمایت از حضرت امام(ره) و مبارزات ایشان و بر ضد رژیم پهلوی، از پیشگامان بود؛ به ویژه پس از اوجگیری مبارزات مردمی در سالهای 56 و 57 در به صحنه آوردن مردم روستای فتیده و گرم کردن تظاهرات مردمی در شهرستان لنگرود فعالیت زیادی داشت.
پس از تبعید حضرت امام خمینی(ره) به ترکیه و سپس به عراق، مرحوم آیتالله العظمی گلپایگانی سرپرستی امتحانات طلاب علوم دینی را به عهده گرفتند و به گروهی از روحانیون از جمله: حضرات آقایان امینیان، حاج حسن تهرانی و بنی فضل تبریزی، اشتهاردی، ستوده و صلواتی مأموریت دادند تا امتحانات طلاب را سامان دهند.
فعالیتهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی
آیتالله امینیان پس از انقلاب اسلامی با دعوت مردم برای اقامه نماز و وعظ و تبلیغ در مسجد گلشن رشت به این شهر نقل مکان کرد. پس از چندی در حالی که گروهکهای محارب و ضد انقلاب جایگاهی در گیلان و به خصوص رشت پیدا کرده بودند، برای اقامه نماز جمعه دعوت شدند و پس از مدت کوتاهی سنگر مستحکمی علیه ضد انقلاب و جریان نفاق متشکل از جوانان حزب اللهی، بسیجی و پیرو خط امام از طریق نماز جمعه و ارتباطات مستمر ایشان با مردم بهوجود آمد و با همین تشکّل، مبارزه سختی علیه گروهکهای نفاق، ملحد و محارب آغاز شد.
بهعلاوه، با حکم حضرت امام مسئولیت دادگاه انقلاب در گیلان به ایشان واگذار شد؛ اما به دلیل احتیاط در این منصب خطیر و عدم میل باطنی، پس از دوره کوتاهی از این مسئولیت کنارهگیری کرد و مسئولیتهای فرهنگی و در ارتباط با نسل جوان را برعهده گرفت. نمایندگی ولی فقیه در دانشگاههای گیلان از زمان حضرت امام به ایشان واگذار شد و حدود چهارده سال این وظیفه را بر دوش داشت و همه کوشش خویش را در این مسئولیّت، برای حرکت به سمت دانشگاه اسلامی به کار برد.
همزمان در سال 1361شمسی، از سوی دفتر حضرت امام(ره) حکم امامت جمعه شهرستان آستانه اشرفیه به نام ایشان صادر شد که تا پایان عمر با برکت ایشان (خرداد 1394 شمسی) ادامه داشت. از اوّلین اقدامات فرهنگی وی در آستانه اشرفیه، فعّال کردن حوزه علمیّه این شهر بود. برخی از دروس سطح را شخصاً در این حوزه تدریس می کرد. به علاوه در ساخت و ساز و تکمیل مساجد (از جمله مسجد جامع روستای فتیده) و مدارس بسیار اهتمام ورزید. برخی از آثار بهجا مانده از ایشان عبارت است از: حوزه علمیه اهل البیت«علیهم السلام»، حوزه علمیه جلالیه معصومیه، مسجد اهل البیت«علیهم السلام»، کتابخانه عمومی اهل البیت«علیهم السلام»، خانه عالم و درمانگاه اهل البیت«علیهم السلام»، در آستانه اشرفیه. همچنین، پس از زلزله بزرگ شمال کشور، علاوه بر کمکهای مالی، با کمک مردم و مسئولان، بیش از پنجاه باب منزل مسکونی برای زلزله زدگان شهرستان آستانه اشرفیه احداث کردند.
ایشان در همه ادوار مجلس خبرگان رهبری از حوزه انتخابیه استان گیلان به عنوان نماینده مردم انتخاب شد و در این مسئولیّت مهم ادای وظیفه کرد.
در دوران دفاع مقدّس، آیتالله امینیان علاوه بر پشتیبانی از جنگ، به طور مکرّر در جبههها حضور یافت و به تقویت روحیه رزمندگان میپرداخت. به علاوه، فرزند ایشان که از طلاب موفق حوزه علمیه قم بود، در عملیات کربلای5 در شلمچه به درجه رفیع شهادت نایل آمد.
آثار و تألیفات
از جمله توفیقات ایشان، تحقق و تألیف بوده است که در طول تحصیل و تدریس قریب به پنجاه سال به انجام رساندند. برخی از تألیفات آیتالله امینیان به چاپ رسید و متأسفانه مقدار زیادی از دست نوشته های ایشان در حادثه ناگوار آتش سوزی سال 1368 شمسی منزلشان در رشت به از بین رفته است. عناوین و موضوعات برخی از این تألیفات عبارتند از:
تقریرات درس خارج فقه آیتالله العظمی بروجردی (ره)؛
تقریرات درس خارج فقه و اصول حضرت امام خمینی (ره)؛
کتاب تلخیص المنطق مرحوم مظفر که به درخواست شهید بزرگوار آیتالله قدوسی نگاشته شد؛
کتاب فاعول که شامل کلماتی است که در عربی بر این وزن آمده است.
برخی از کتب و رساله های منتشر شده ایشان عبارتند از:
نفس الرحمن در تفسیر آیات منتخب قرآن (3جلد)؛
مبانی اخلاق اسلامی؛ مبانی فلسفه اسلامی؛
از اسلام تا ارتداد؛ رساله قره العین در نماز؛
میزان اندیشه آشنایی با منطق؛ حسن الختام فی علم الکلام به ضمیمه رساله سنخیّت؛
عناوین ثانویه (در مورد احکام اوّلی و ثانوی و موضوعات مختلفی چون: تقیّه، روابط اجتماعی دختران و پسران، شرکت زنان در فعالیتهای اجتماعی، مسائل مستحدثه پزشکی)؛
شقایق (مجموعه اشعار).
آیتالله امینیان در بیستم خردادماه 1394 در سن 89 سالگی بر اثر ایست قلبی دارفانی را وداع گفت و پس از تشییع در صحن حرم آقا سید جلال الدین اشرف(ع) در آستانه اشرفیه به خاک سپرده شد.آیتالله امینیان در زمان حیات خویش تمام اموال و داراییهای خود را وقف امام زمان (عج) کرد و با راه اندازی حوزه علمیه، کتابخانه، مسجد، درمانگاه و ... با نام نیک رحلت کرد و از مال دنیا هیچ چیز برای خود و وُراثش به جای نگذاشت و همه را صرف امور خیریه کرد.
