آیت الله سید محمود هاشمى شاهرودى در سال 1327 هجرى شمسى در شهر نجف اشرف و در خانواده‌ى مذهبى و از سادات منسوب به امام حسین(ع) چشم به جهان گشود. پدرش مرحوم آیت الله سید على حسینى شاهرودى، از شاگردان برجسته مرحوم آیة الله العظمی خویی (رحمة الله علیه) بود که بحث های اصول و فقه استاد خود را به رشته تحریر درآورد.
دوران تحصیل:
آیت الله سید محمود هاشمى شاهرودى، تحصیلات ابتدایى را در مدرسه علویه نجف به پایان رسانید و سپس به تحصیلات حوزوى روى آورد. او با توجه به موقعیت علمى خانوادگى و نیز با توجه به هوش و استعداد سرشار و کوشش فراوان خود، در مدتى اندک توانست دروس دوره سطح را به پایان رساند.
پس از آن به حلقه درس آیت الله العظمى شهید سید محمد باقر صدر(اعلی الله مقامه الشریف) پیوست و سالها در خدمت استاد خود، مبانى اجتهاد در اصول و فقه را به خوبى آموخت و در درس دیگر مراجع آن روز نجف ـ از جمله امام خمینى(ره) و آیت الله العظمی خویی (رحمة الله علیه) ـ نیز با جدیت شرکت جست و بهره‌هاى فراوان برد.
استادان:
آیت‌الله سید محمود هاشمى شاهرودى در سالهاى تحصیل خود از محضر استادان بسیارى بهره برد. مهم‌ترین و اصلی‌ترین استاد او در درس خارج آیت الله العظمى شهید سید محمد باقر صدر بود. آن شهید سعید که از افتخارات شیعه و مرجعیت به شمار می‌آید، شاگردان بسیارى را به عالم اسلام، تقدیم داشته است. شهید صدر که از حافظه و استعدادى سرشار برخوردار بود، توانست با نوآوریهاى فراوان در فقه و اصول و دیگر علوم اسلامى و به روز ساختن مباحث علوم دینی و نیز نگاشتن کتب درسى در زمینه‌هاى یاد شده، گام مهمى برى تعالى اسلام و تشیع بردارد و از این رهگذر، شاگردان او، همچون آیت‌الله سید محمود هاشمى شاهرودى، این خدمات و اندیشه‌ها را پى گرفتند.
از دیگر استادان آیت الله هاشمى شاهرودى، حضرت امام خمینى(قدس سره) و حضرت آیت الله العظمى خویى(رحمة الله علیه) را می‌توان نام برد. ایشان سالها در محضر ایشان به تحکیم مبانى اجتهادى خود مى پرداخت.
فعالیتهاى علمى و فرهنگى:
آیت‌الله هاشمى شاهرودى تا کنون فعالیتهاى بسیارى را در زمینه‌هاى علمى و فرهنگى به انجام رسانده است. در یکى از دیدارهاى اعضاء مجلس اعلاى عراق، امام خمینی(ره) با توجه به شناخت خود، از ایشان می‌خواهد که تدریس در حوزه علمیه قم را بر هر کارى ترجیح دهد و به تربیت طلاب مستعد در زمینه‌هاى علمى و اخلاقى بپردازد. معظم له نیز با ورود به ایران ـ در فروردین 1358 ـ به تدریس درس خارج فقه و اصول مى‌پردازد که این تدریس تا هم اکنون نیز ادامه دارد و طلاب بسیارى از محضر ایشان بهره‌مند شده‌اند. ویژگى درس ایشان دقت فراوان، تسلط بر مباحث و نوآورى در زمینه های متعدد و مختلف علمی است.
آیت الله هاشمى شاهرودى، ریاست دو کنگره مهم نقش زمان و مکان در اندیشه امام خمینی(ره) و نخستین کنگره دایرة المعارف فقه اسلامى را بر عهده داشت که هر دو کنگره با استقبال بزرگان و فضلاء حوزه و دانشگاه و اندیشمندان خارجى و داخلى مواجه شد.
از خدمات دیگر ایشان، ریاست مؤسسه دایرة‌المعارف فقه اسلامى با حکم مقام معظم رهبرى است. مقام معظم رهبرى در حکم خود، خطاب به ایشان مى‌فرماید: «جناب عالى را که چهره درخشانى در علم و عمل بوده و بحمدالله از مقام والایى در فقه و علوم مرتبط با آن برخوردارید، براى انجام این اقدام بزرگ، شایسته دانسته و مسؤولیت ایجاد و اداره مؤسسه اى براى تهیه این دایرة المعارف را به جناب عالى محول می‌کنم».
از آیت‌الله هاشمى شاهرودى ، مقالات فراوانى در فصلنامه فقه اهل بیت به چاپ رسیده است. همچنین وى در زمینه‌هاى گوناگون کتابهایى منتشر کرده است که برخى از آنها به شرح زیر است:
1 ـ بحوث فى علم الاصول (تقریرات درسهاى اصول شهید صدر در 7 جلد)؛ 2 ـ کتاب الخمس (2 جلد)؛ 3 ـ مقالات فقهیه؛ 4 ـ قاعده فراغ و تجاوز؛ 5 ـ حکومت اسلامی؛ 6 ـ جهان بینى اسلامی؛ 7 ـ تفسیر موضوعى بخشى از نهج البلاغه؛ 8 ـ تفسیر آیه «مودت ذى القربی»؛ 9 ـ بحوث فى الفقه الزراعی؛ 10 ـ محاضرات فى الثورة الحسینیة؛ 11 ـ الصوم، تربیة و هدایة؛ 12 ـ کتاب الاجارة (2 جلد)؛ 13 ـ کتاب الزکاة 14-کتاب المضاربة 15-قراءات فقهیه معاصره 16-بحثهایی پیرامون اصول فقه 17- درسنامه اصول فقه 18- رساله توضیح المسائل 19- مناسک حج فارسی وعربی 20 – الصوممسائلوردود 21- پرسشها وپاسخهایی پیرامون روزه و.......
فعالیتهاى سیاسى:
آیت‌الله هاشمى شاهرودى در سالهاى تحصیل و تدریس، فعالیتهاى سیاسى بسیارى را پدید آورده است. در پى یورش مزدوران رژیم صدام به علما و اندیشمندان در سال 1974 میلادى، آیت‌الله العظمی هاشمى شاهرودى به زندان افتاد و شکنجه‌هاى فراوان بدنى و روحى را به جان خرید. او در پى تظاهرات مردم عراق پس از پیروزى انقلاب اسلامى ایران به رهبرى امام(ره)، بویژه در نجف، و در گرامیداشت این پیروزى، تحت پیگرد رژیم بعث قرار گرفت و به سفارش شهید صدر(ره) به وطن خود بازگشت تا وکالت عام شهید صدر و نمایندگى او را نزد امام خمینى (ره) بر عهده گیرد.
او با ورود به ایران به خدمت امام خمینى(ره) مشرف شد و با موافقت ایشان، رابط امام(ره) و شهید صدر شد و پیامهاى علمى نجف را به سمع امام(ره) مى‌رساند. او با دستور آیت‌الله العظمی خامنه اى که در آن زمان با حکم امام(ره) مسؤولیت نهضت‌هاى اسلامى را بر عهده داشت، تشکیلاتِ جامعة روحانیت مبارز و مجلس اعلى عراق را به راه انداخت و آن را مدیریت و سازماندهى کرد.
او که به دستور امام(ره) تدریس و بررسى مسائل فقهى، بویژه احیاى فقه حکومتى استوار بر ادلة استنباط جواهرى را بر عهده داشت، در طول سالیان انقلاب از هیچ کوششى در جهت اعتلای انقلاب اسلامی ایران، دریغ نورزید.
آیت الله هاشمى شاهرودى سالها از اعضاى فقهاى شوراى نگهبان بود ودر این نهاد مقدس به خدمت اشتغال داشت تا اینکه با حکم مقام معظم رهبرى به ریاست قوه قضائیه منصوب شد. او در طول مسؤولیت خود در قوه قضائیه، خدمات بسیارى را انجام داد که توسعة قضایى، تسریع در رسیدگى به پرونده‌ها و ایجاد ارتباط مردمى از جمله آنهاست.پس از مسئولیت در قوه قضایه آیة الله هاشمی شاهرودی با شروع مجدد درسهای فقه و اصول خود در شهر مقدس قم در کنار فعالیت های مؤثر سیاسی و استمرار خدمات شایان خود به نظام مقدس اسلامی ،مسئولیت خطیر مرجعیت دینی را نیز بر عهده گرفت.
اکنون جلسه درس خارج فقه و اصول ایشان ، یکی از حلقه های پویای علمی در حوزه مبارکه قم بشمار می رود.
برخی مناصب سیاسی واجتماعی:
- عضو مجمع جهانی اهل بیت
- عضو مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى
- رییس ومؤسس مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت
- عضو ونائب رئیس مجلس خبرگان رهبری
- عضو ونائب رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام
- عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
- عضو فقهای شورای نگهبان
- رئیس هیئت عالی حل اختلاف وتنظیم روابط قوای سه گانه .
